11 czerwca 1882 roku w Radomiu przyszła na świat Maria Nynkowska, znana później jako Maria Kelles-Krauz – polityczka, działaczka socjalistyczna i społeczna, a przede wszystkim pierwsza kobieta w Polsce, która objęła funkcję przewodniczącej rady miejskiej. W 2025 roku przypada 143. rocznica jej urodzin.
Maria była córką Antoniego i Eleonory z Wójcickich. Ukończyła pięć klas gimnazjum rosyjskiego w Radomiu, a następnie Kursy Handlowe dla Kobiet Józefy Siemiradzkiej w Warszawie. Już w młodości zaangażowała się w działalność społeczną – w wieku 19 lat rozpoczęła pracę jako buchalterka w Towarzystwie Rolnym w Radomiu, a wkrótce potem dołączyła do Polskiej Partii Socjalistycznej.
W 1904 roku poślubiła Stanisława Kelles-Krauza, z którym mieszkała m.in. w Wiedniu i Krakowie. W Krakowie studiowała przyrodę na Uniwersytecie Jagiellońskim jako nadzwyczajna słuchaczka i działała w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska. Udzielała się również w Komitecie Pomocy Uchodźcom z Królestwa Polskiego.
W czasie I wojny światowej aktywnie wspierała niepodległościowe struktury – była współorganizatorką Polskiej Organizacji Wojskowej w Radomiu oraz przewodniczącą Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego. W 1919 roku została wybrana na Prezesa Rady Miejskiej w Radomiu, co uczyniło ją pierwszą kobietą w Polsce piastującą tę funkcję. Pełniła ją aż do 1926 roku.
Po wybuchu II wojny światowej, w obliczu represji i aresztowania męża, utrzymywała się z wyrobu mydła. Po wojnie wyjechała do Danii, gdzie zajmowała się tłumaczeniem literatury rosyjskiej i duńskiej. W 1954 roku powróciła do Polski i osiedliła się w Warszawie.
Zmarła 4 września 1969 roku. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim.
Źródło: IPN Radom
