W Radomiu rozpoczęły się Dni Pamięci Kresów. Cykl wydarzeń zapoczątkował wieczór poświęcony twórczości Zygmunta Jana Rumla.
W czwartek, 6 lipca 2023 roku, w Radomiu, a dokładniej w kawiarence społecznej rozpoczęły się Dni Pamięci Kresów. Wieczór upiększyły wiersze Zygmunta Rumla oraz muzyka Roberta Grudnia. Teksty zaprezentowali aktorzy Teatru Proscenium: Andrzej Radkiewicz, Konrad Gałka, Roman Izydorski oraz Maciej Surma. Scenariusz i reżyseria Izabella-Mosańska-Surma.
Kim był Zygmunt Rumel?
Zygmunt Jan Rumel urodził się 22 lutego 1915 roku w Piotrogrodzie. Jego ojciec, Władysław Rumel w czasie I wojny światowej walczył w armii carskiej, a po 1918 r. w Wojsku Polskim, m.in. w wojnie polsko-bolszewickiej. Był kawalerem Orderu Virtuti Militari. W ramach osadnictwa wojskowego otrzymał ziemię na Wołyniu, koło Wiśniowca. W powiecie krzemienieckim był znanym działaczem i społecznikiem. Także matka Zygmunta – Janina z Tymińskich, udzielała się społecznie, m.in, w pracach Uniwersytetu Ludowego w Różynie, gdzie prowadziła zajęcia plastyczne. Pisała także wiersze pod pseudonimem Liliana. Może to po niej Zygmunt Jan Rumel odziedziczył wrażliwość i talent pisarski? Państwo Rumlowie mieli czworo dzieci: Stanisława, Zygmunta, Bronisława i Zofię.
Zygmunt Jan Rumel był absolwentem słynnego Liceum Krzemienieckiego, które ukształtowało jego świadomość kulturową, humanizm, a przede wszystkim patriotyzm rozumiany ponad podziałami narodowościowymi. To wszystko odnajdujemy w jego poezji.
Szkoła ta, o chlubnych tradycjach, zwana Atenami Wołyńskimi, promieniowała kulturą na cały region. Uczniowie Liceum wydawali własne pismo, był to miesięcznik „Nasz widnokrąg”. Co dwa tygodnie wychodziło również „Zycie Krzemienieckie”. Dodatkiem do tej gazety był miesięcznik Zrzeszenia Byłych Wychowanków Liceum Krzemienieckiego „Droga Pracy”, którego przewodniczącym komitetu redakcyjnego został Zygmunt Jan Rumel. Rumel należał również do Wołyńskiego Związku Młodzieży Wiejskiej, który skupiał zarówno młodzież polską, jak i ukraińską.
Po zdaniu matury w 1935 roku, Rumel przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Już jako student polonistyki, w czasie wakacji uczestniczył w zebraniach kół wiejskich, w konkursach czytelniczych, w wykładach Uniwersytetu Ludowego w Różynie. Udzielał pomocy przy redagowaniu czasopisma „Młoda Wieś – Mołode Seło”.
Służbę wojskową odbył na dywizyjnym kursie podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim. W wojnie obronnej 1939 roku brał udział jako podporucznik artylerii. Później podjął działania konspiracyjne. Już na początku 1940 roku został kierownikiem punktu łączności i magazynu Batalionów Chłopskich przy ulicy Narutowicza w Warszawie. Prowadził tam sklep z naczyniami, który był jednocześnie pierwszym miejscem drukarni „Roch” – BCh. Praca ta stała się inspiracją do napisania wiersza „Drukarnia”. Po dekonspiracji punktu, jesienią 1941 roku, Rumel, na polecenie Komendy Głównej BCh udał się na Wołyń, by ocenić możliwości działań konspiracyjnych. Doprowadziło to do powołania VIII Okręgu Batalionów Chłopskich (Wołyń), którego komendantem został właśnie Rumel. Do jego zadań należała organizacja kolportażu, samoobrony, łączności, a przede wszystkim oddziałów partyzanckich. Grupa podejmowała także działania propagandowe wśród ludności ukraińskiej, co było reakcją na zbrodnie UPA.
Rumel wraz z żoną mieszkał we wsi Wólka Sadowska w powiecie horochowskim. Stamtąd wyruszył latem 1943 roku z dwoma towarzyszami – Krzysztofem Markiewiczem i przewodnikiem Witoldem Dobrowolskim, jako emisariusz Batalionów Chłopskich by przeprowadzić rozmowy z dowództwem UPA celem powstrzymania masowych rzezi ludności polskiej. Wszyscy, 10 lipca zostali bestialsko zamordowani, do dziś w niewyjaśnionych okolicznościach i pochowani we wspólnej mogile.
Młodzież Wszechpolska upamiętniła ofiary Rzezi Wołyńskiej
W czwartek, radomska Młodzież Wszechpolska zorganizowała akcję plakatowania miasta grafikami, które stworzyła jedna z członkiń organizacji.
Możemy dziś powiedzieć – nie jesteśmy dla siebie wrogami. Co więcej – możemy zostać przyjaciółmi. Ale przyjaźń, oznaczająca w stosunkach między narodami wspólnotę interesów – a dopiero później uczuć, poprzedzona musi zostać odpowiednim oczyszczeniem wzajemnych relacji. Wypowiedzeniem przeszłych krzywd i przewinień, wybaczeniem i poproszeniem o wybaczenie.
W piątek, 7 lipca 2023 roku również w kawiarence „Społeczna” odbyło się spotkanie z historykiem Lucyną Kulińską z Krakowa. Spotkanie nosiło tytuł „Historia mniej znana”.
W czwartek i w piątek przy ul. Traugutta prezentowane były prace studentów Wydziału Sztuki Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego powstałe w latach 2013-2014 w ramach konkursu na projekt pomnika wołyńskiego, który miał stanąć w Radomiu.
Msza Święta w intencji Polaków pomordowanych na Wołyniu
We wtorek, 11 lipca 2023 roku o godzinie 12.00, cykl wydarzeń zakończy Msza Święta w Kościele pw. Świętego Stanisława Biskupa (Garnizonowy) w intencji Polaków pomordowanych na Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodnich II Rzeczpospolitej.
