Każdego roku w gminie tworzy się budżet – czyli dokładny plan tego, skąd będą pieniądze i na co zostaną wydane. Można to porównać do domowego budżetu: rodzina planuje, ile zarobi i ile wyda np. na jedzenie, rachunki, ubrania czy wakacje. W przypadku gminy wszystko odbywa się jednak na dużo większą skalę i dotyczy tysięcy ludzi.
Skąd gmina ma pieniądze?
Źródeł dochodów gminy jest kilka. Najważniejsze to:
- Podatki lokalne, np. podatek od nieruchomości, opłata targowa, rolny czy leśny. Płacą je mieszkańcy, firmy i właściciele gruntów na terenie gminy.
- Opłaty lokalne, takie jak opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi (czyli za wywóz śmieci), opłata skarbowa czy za korzystanie z przedszkola.
- Udział w podatkach państwowych, czyli część pieniędzy z PIT (podatku dochodowego od osób fizycznych) i CIT (od firm), które trafiają do budżetu gminy – proporcjonalnie do tego, ilu mieszkańców tam pracuje lub prowadzi działalność.
- Dotacje z budżetu państwa, np. na prowadzenie szkół czy świadczenia socjalne.
- Środki z Unii Europejskiej – na konkretne inwestycje, np. remonty dróg, budowę przedszkoli czy modernizację oświetlenia ulicznego.
Kto decyduje, na co pójdą te pieniądze?
Tworzeniem budżetu zajmuje się urząd gminy. Pracownicy różnych wydziałów zgłaszają potrzeby – np. szkoły chcą nowe komputery, drogowcy planują remont ulicy, a dom kultury potrzebuje pieniędzy na warsztaty dla dzieci. Te propozycje są analizowane i układane w projekt budżetu przez skarbnika gminy oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Następnie projekt trafia do rady gminy, czyli do radnych, którzy reprezentują mieszkańców. To oni mają prawo uchwalić budżet, czyli zatwierdzić go lub wprowadzić poprawki. Zwykle głosowanie odbywa się w grudniu, tak by od 1 stycznia nowy budżet mógł już obowiązywać.
Co gmina finansuje z budżetu?
Z budżetu gminy finansuje się wszystko, co służy mieszkańcom. Przykładowo:
- utrzymanie szkół i przedszkoli,
- remonty i budowę dróg i chodników,
- komunikację miejską,
- kulturę i sport – np. biblioteki, domy kultury, wydarzenia lokalne,
- opieka społeczna – pomoc dla osób starszych, samotnych, rodzin w trudnej sytuacji,
- utrzymanie zieleni, placów zabaw i oświetlenia ulicznego,
- inwestycje – np. budowa hali sportowej, ścieżki rowerowej czy nowego przystanku.
Za wykonanie budżetu – czyli za to, by pieniądze zostały wydane zgodnie z planem – odpowiada wójt, burmistrz lub prezydent. Po zakończeniu roku samorząd musi się z tego rozliczyć. Radni głosują wtedy nad tzw. absolutorium, czyli potwierdzeniem, że budżet został prawidłowo zrealizowany.
