Wielka Sobota jest trzecim dniem Świętego Triduum Paschalnego. To dzień ciszy, skupienia i oczekiwania poprzez post i modlitwę na Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Tego dnia święcimy pokarmy, trwamy przy Grobie Pańskim i rozważamy tajemnicę śmierci Pana Jezusa oraz Jego zstąpienia do otchłani, gdzie znajdowały się się dusze sprawiedliwych, oczekujące Odkupiciela. Kościół nie sprawuje w tym dniu sakramentów. Wieczorem celebrowana jest Liturgia Wigilii Paschalnej, rozpoczynająca Wielkanoc.
W Wielką Sobotę odbywa się w kościele poświecenie pokarmów wielkanocnych: chleba – symbol ciała Pańskiego, który jest pokarmem dla duszy, umieszczany w koszyczku na pamiątkę cudownego jego rozmnożenia przez Pana Jezusa i nakarmienia tłumów ludzi na pustyni; mięsa (wędlina lub kiełbasa)– symbol ofiary, na pamiątkę baranka paschalnego, którego Pan Jezus spożywał wraz z uczniami na Ostatniej Wieczerzy; baranka z zatkniętą chorągiewką – symbol zwycięstwa dobra nad złem i życia nad śmiercią; jajek – symbol nowego życia, zmartwychwstania i zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią, soli – symbol sedna istnienia, prostoty życia, sił moralnych i duchowych, prawdy i oczyszczenia, chrzanu – symbol goryczy Męki Pańskiej.
Po zachodzie słońca celebrowana jest Liturgia Wigilii Paschalnej, rozpoczynająca uroczystości Wielkiej Nocy. Jest ona najważniejszym momentem w całym roku liturgicznym. Składa się z czterech części, skoncentrowanych na innym symbolu nowego życia: świetle, słowie, wodzie i uczcie. Rozpoczyna się Liturgią Światła. Najpierw wszystko odbywa się przed kościołem. Celebrans święci ogień. Potem bierze do rąk Paschał (wielka woskowa świeca, która symbolizuje Zmartwychwstałego Chrystusa), na niej żłobi znak krzyża i kreśli litery: A (Alfa) i Ω (Omega). Wypowiada przy tym słowa: „Chrystus wczoraj i dziś, początek i koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność, Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen”. Umieszcza również cyfry roku bieżącego, dla podkreślenia że Chrystus przechodzi od stworzenia świata do jego końca także przez ten rok. Potem wbija pięć czerwonych ozdobnych gwoździ, które symbolizują rany Chrystusa i wypowiada krótką modlitwę: „Przez swoje święte rany jaśniejące chwałą niech nas strzeże i zachowuje Chrystus Pan. Amen”. Od poświęconego ognia zapala świecę paschalną. Następnie procesja, na której czele idzie kapłan, bądź diakon z zapalonym Paschałem wchodzi do ciemnego kościoła. W progu świątyni śpiewa: „Światło Chrystusa”, potem czyni to ponownie pośrodku głównej nawy kościoła i trzeci raz powtarza te słowa przy ołtarzu. Wszyscy za każdym razem odpowiadają na wezwanie kapłana „Bogu niech będą dzięki”. Potem wierni odpalają swoje świece od płomienia świecy paschalnej. W momencie, gdy procesja dochodzi do ołtarza, zapalają się wszystkie światła w kościele. Światło Paschału ma swoją symbolikę. Rozjaśniające światłem świecy paschalnej mroki ciemnej świątyni, odnoszą się do Chrystusa, który jest Światłością świata i rozprasza mroki ludzkiego życia oraz nadaje mu sens. Odwołują się także do stworzenia świata, kiedy to w mrokach ciemności rozbłysła światłość. Następnie celebrans okadza Paschał i śpiewa Exsultet, czyli uroczyste Orędzie wielkanocne, zaczynające się od słów: “Weselcie się już zastępy Aniołów w niebie! Weselcie się słudzy Boga! Niech zabrzmią dzwony głoszące zbawienie, gdy Król tak wielki odnosi zwycięstwo!”.
Drugi etap to Liturgia Słowa. Jest ona bardzo rozbudowana, składa się z czytań biblijnych i psalmów responsoryjnych. Czytania są tak dobrane, aby przedstawić całą historię zbawienia. Począwszy od stworzenia świata, poprzez ofiarę Abrahama, wyprowadzenie z niewoli egipskiej narodu wybranego i przejście przez Morze Czerwone, proroctwa Izajasza, Barucha, Ezechiela, zapowiadające przyjście Mesjasza. Po odczytaniu tekstów ze Starego Testamentu, i po modlitwie zapalane są świece ołtarzowe i śpiewany jest hymn Chwała na wysokości Bogu, przy akompaniamencie organów, dzwonów, kościelnych dzwonków, gongów. Potem celebrans odmawia kolektę, a po niej lektor czyta Epistołę (czytanie z Listów Apostolskich), w tym przypadku jest czytany fragment z Listu św. Pawła Apostoła do Rzymian, który przypomina o udziale każdego chrześcijanina w owocach śmierci i Zmartwychwstania Jezusa dzięki sakramentowi Chrztu Św. To właśnie dzięki zanurzeniu w wodzie chrztu św. każdy ochrzczony został zanurzony w śmierci Jezusa i razem ze Zbawicielem może zmartwychwstać do życia wiecznego w Niebie. Po każdym czytaniu śpiewany jest psalm, odnoszący się do treści danego czytania. Szczególny wydźwięk ma psalm śpiewany po Epistole, któremu towarzyszy radosne „Alleluja’’. Na koniec Liturgii Słowa, kapłan czyta Ewangelię o Zmartwychwstaniu Chrystusa i wygłasza homilię.
Po homilii następuje Liturgia Chrzcielna. W tę noc Paschalną chrześcijanie odnawiają przymierze z Bogiem, które zawarte jest przez chrzest. Liturgia rozpoczyna się odśpiewaniem Litanii do Wszystkich Świętych, potem celebrans błogosławi wodę poprzez trzykrotne zanurzenie w niej Paschału i odmawia rozbudowaną modlitwę, w której wyjaśnia symbolikę wody. Wspomina wody, nad którymi unosił się Duch przy stworzeniu świata, wody potopu, które uratowały Noego, zaś były przyczyną zagłady dla pozostałych, wody Morza Czerwonego, które po otwarciu dały ucieczkę Izraelitom, natomiast zalały ścigających ich Egipcjan; przypomina także wody Jordanu, w których zanurzył się Jezus, i wodę, która wypłynęła z Jego przebitego boku. Następnie Kapłan prosi Boga, aby wszystkim raczył otworzyć źródło chrztu świętego, tak aby „wszyscy przez chrzest pogrzebani z Chrystusem w śmierci, z Nim też powstali do nowego życia”. Pobłogosławiona woda będzie służyła przede wszystkim do udzielania chrztu św. Na koniec Liturgii Chrzcielnej następuje odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Wierni wyrzekają się grzechu, szatana i wszystkiego, co do grzechu prowadzi oraz wyznają wiarę w Boga w Trójcy Świętej Jedynego, Kościół, świętych obcowanie, odpuszczenie grzechów, zmartwychwstanie ciała i życie wieczne. Kapłan kropi wszystkich wodą święconą, przypominając w ten sposób nasz chrzest, przez który wszyscy zostali powołani do świętości.
Kolejną – ostatnią częścią celebracji Wigilii Paschalnej jest Liturgia Eucharystyczna. Przebiega ona podobnie, jak każda niedzielna Msza św., z tym że jest bardziej uroczyście sprawowana. Msza Wigilii Paschalnej jest najważniejsza w całym roku. Na zakończenie Mszy św. odbywa się uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem wokół kościoła. Wszyscy wierzący w Chrystusa ogłaszają całemu światu radosną wieść, że Jezus pokonał śmierć, piekło, szatana i powstał z grobu.
W Polsce jest zwyczaj, że procesja ma miejsce w Niedzielę Wielkanocną rano, przed pierwszą Mszą Św., zwaną rezurekcyjną. Wówczas kapłan celebrujący Mszę św. rozpoczyna wszystko przy Grobie Pańskim i śpiewem oznajmia, że Jezus zmartwychwstał. Potem jest odśpiewywany hymn „Chwała na wysokości Bogu”. Po Komunii Św. śpiewany jest uroczysty Hymn „Ciebie Boga wysławiamy” – Te Deum. Od tej pory krzyż stojący przy ołtarzu ozdobiony jest czerwoną stułą, znajduje się tam także Paschał oraz figura Zmartwychwstałego Chrystusa.
Sekwencja
Niech w święto radosnej Paschalnej Ofiary
składają jej wierni uwielbień swych dary.
Odkupił swe owce Baranek bez skazy,
pojednał nas z Ojcem i zmył grzechów zmazy.
Śmierć zwarła się z życiem i w boju, o dziwy,
choć poległ Wódz życia, króluje dziś żywy.
Maryjo, Ty powiedz, coś w drodze widziała?
Jam Zmartwychwstałego blask chwały ujrzała.
Żywego już Pana widziałam grób pusty
i świadków anielskich, i odzież, i chusty.
Zmartwychwstał już Chrystus, Pan mój i nadzieja,
a miejscem spotkania będzie Galilea.
Wiemy, żeś zmartwychwstał, że ten cud prawdziwy,
o Królu Zwycięzco, bądź nam miłościwy.
Źródła: parafiachrosla.pl / liturgia.wiara.pl / deon.pl / ordo.pallotyni.pl / przewodnik po Triduum Paschalnym
Foto: parafiagorakalwaria.pl