W 2024 roku Polska obchodzi 25-lecie członkostwa w NATO, jednego z najważniejszych sojuszy polityczno-wojskowych na świecie. Wstąpienie do Paktu Północnoatlantyckiego 12 marca 1999 roku było kamieniem milowym w historii polskiej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, który na trwałe zmienił pozycję Polski w międzynarodowym układzie sił. To wydarzenie symbolizowało zakończenie ery zimnej wojny, ostateczne opuszczenie bloku wschodniego i umocnienie polskiej suwerenności.
Artykuł opublikowany w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie im. Kazimierza Jagiellończyka i współfinansowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej projektu „Bezpieczni w XXI wieku”.
„To wielki dzień dla Polski, jak i dla milionów Polaków rozproszonych po wszystkich kontynentach. Polska wraca na zawsze tam, gdzie jest jej miejsce, do wolnego świata” – stwierdził Bronisław Geremek, ówczesny polski minister spraw zagranicznych, w dniu oficjalnego przystąpienia Polski do NATO.
Historia NATO
NATO (Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego) powstało 4 kwietnia 1949 roku, w odpowiedzi na rosnące zagrożenie ze strony Związku Radzieckiego po zakończeniu II wojny światowej. Głównym celem NATO było zapewnienie wspólnej obrony państw członkowskich przed agresją zewnętrzną. Założycielami sojuszu było 12 państw, w tym Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania, Francja i Włochy. Kluczowym elementem funkcjonowania NATO jest Artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego, który zobowiązuje wszystkie państwa członkowskie do wspólnej obrony, jeśli jedno z nich zostanie zaatakowane.
Następne lata przyniosły stopniowe rozszerzanie się sojuszu o nowych członków, którymi zostały:
1952: Grecja i Turcja – Rozszerzenie o Grecję i Turcję miało na celu wzmocnienie wschodniej flanki NATO, w obliczu zagrożeń związanych z zimną wojną.
1955: Niemcy Zachodnie – Przystąpienie RFN (Republiki Federalnej Niemiec) było odpowiedzią na rosnące napięcia z ZSRR. Był to kluczowy moment zimnej wojny, a w odpowiedzi Związek Radziecki utworzył Układ Warszawski.
1982: Hiszpania – Hiszpania dołączyła do NATO po transformacji ustrojowej, która zakończyła się po zakończeniu rządów gen. Franco.
Upadek Związku Radzieckiego, a wraz z nim zakończenie ery zimnej wojny, całkowicie odmieniło krajobraz polityczny Europy. Związane z nim rozwiązanie Układu Warszawskiego oznaczało dla Polski, przechodzącej wówczas transformację ustrojową, konieczność znalezienia nowych gwarancji bezpieczeństwa. Po rozważaniu różnych koncepcji takich jak chociażby zaproponowanej przez ówczesnego ministra obrony Piotra Kołodziejczyka koncepcji neutralności czy włączenia się w struktury systemu KBWE, uznano iż nie będą one wystarczające by zapewnić Polsce bezpieczeństwo, a najlepszym rozwiązaniem będzie szukanie bliższych relacji z Zachodem poprzez dołączenie do grona państw w ramach NATO.
Jeszcze w marcu 1990 roku ówczesny minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski udał się z wizytą do Kwatery Głównej NATO w Brukseli. Tym sposobem nawiązano pierwsze oficjalne kontakty z Sojuszem. Kilka miesięcy później utworzono Biuro Łącznikowe w celu utrzymywania stałego i zinstytucjonalizowanego kontaktu. 3 lipca 1991 roku, a więc dwa dni po rozwiązaniu Układu Warszawskiego, do Kwatery Głównej NATO przybył prezydent Lech Wałęsa. Działania te były symboliczne: jasno wskazywały na kierunek i ambicje polskich władz, zaś z kręgów rządowych coraz częściej docierały wypowiedzi na temat dołączenia do NATO. Pierwszym polskim premierem który głośno wyraził taką ambicję był Jan Krzysztof Bielecki, a szczególnie mocno akcentował to jego następca, Jan Olszewski.
Pierwszym poważnym krokiem Polski na drodze do NATO było dołączenie do inicjatywy Partnerstwo dla Pokoju w 1994 roku. Był to program współpracy wojskowej stworzony przez NATO dla państw Europy Środkowo-Wschodniej, mający na celu zacieśnienie więzi między tymi krajami a Sojuszem. Partnerstwo dla Pokoju pozwoliło Polsce uczestniczyć w ćwiczeniach wojskowych z państwami NATO, prowadząc do stopniowego dostosowania polskiej armii do standardów sojuszniczych.
Aby spełnić wymagania NATO, Polska musiała przeprowadzić gruntowną reformę swoich sił zbrojnych. Proces ten obejmował modernizację armii, redukcję liczby żołnierzy, wprowadzenie nowych technologii oraz unowocześnienie infrastruktury obronnej. Kluczowym celem było dostosowanie polskiej armii do standardów NATO, co wymagało zarówno zmiany wyposażenia, jak i wprowadzenia nowych zasad szkolenia.
Polska musiała także wzmocnić swoje instytucje demokratyczne i zagwarantować cywilną kontrolę nad wojskiem, co było jednym z warunków akcesji do NATO.
Polska prowadziła intensywną kampanię dyplomatyczną w celu uzyskania poparcia zachodnich sojuszników dla swojego członkostwa w NATO. Ważną rolę odegrała w tym wsparcie ze strony Stanów Zjednoczonych, które od początku wspierały ideę rozszerzenia NATO na Wschód. Polska aktywnie współpracowała także z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej, takimi jak Czechy i Węgry, które również starały się o członkostwo w sojuszu.
Ważnym momentem na drodze do NATO było podpisanie w 1997 roku Aktu Stanowiącego o Wzajemnych Stosunkach, Współpracy i Bezpieczeństwie między NATO a Rosją, który miał na celu złagodzenie obaw Rosji związanych z rozszerzeniem NATO.
W lipcu 1997 roku, podczas szczytu NATO w Madrycie, Polska, Czechy i Węgry zostały oficjalnie zaproszone do rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych z sojuszem. Decyzja ta była uznaniem zaangażowania tych krajów w reformy demokratyczne oraz ich postępów w dostosowywaniu sił zbrojnych do standardów NATO.
Po dwóch latach negocjacji i przygotowań, Polska oficjalnie przystąpiła do NATO 12 marca 1999 roku, stając się pełnoprawnym członkiem sojuszu. Wraz z Polską do NATO dołączyły również Czechy i Węgry. Polska stała się wówczas częścią najważniejszego systemu obronnego na świecie, co znacząco wzmocniło jej bezpieczeństwo i pozycję na arenie międzynarodowej.
Polska w NATO
Od momentu przystąpienia do NATO w 1999 roku Polska odgrywa aktywną i znaczącą rolę w ramach sojuszu, angażując się w wiele inicjatyw, które wzmacniają zarówno międzynarodowe bezpieczeństwo, jak i pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Polska uczestniczyła w licznych misjach wojskowych, które miały na celu stabilizację regionów objętych konfliktami. Jedną z najważniejszych była operacja w Afganistanie, w której polscy żołnierze brali udział w ramach Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF). Polska była również aktywna w Iraku, wspierając działania koalicji międzynarodowej oraz dowodząc wielonarodową dywizją w południowo-centralnej części kraju. Ponadto polskie siły brały udział w misjach pokojowych na Bałkanach, m.in. w Kosowie.
Po aneksji Krymu przez Rosję w 2014 roku, Polska stała się jednym z głównych orędowników wzmocnienia wschodniej flanki NATO. Polska odgrywała istotną rolę w rozmieszczeniu grup bojowych NATO w regionie, w tym na swoim terytorium, co miało na celu odstraszenie potencjalnych agresorów i zwiększenie bezpieczeństwa państw bałtyckich oraz Europy Wschodniej. Organizowane są regularne ćwiczenia wojskowe, takie jak Anakonda czy Defender Europe, w których Polska odgrywa kluczową rolę, demonstrując swoją zdolność do szybkiej mobilizacji i współpracy z sojusznikami..
W 2023 roku Polska wydawała 3,9% swojego PKB na zbrojenia, co stanowiło największy odsetek spośród wszystkich państw NATO. Z nadwyżką wypełnia w ten sposób zobowiązanie sojusznicze, które określa minimalny wkład na obronność, czyli 2% produktu krajowego brutto. Od kilku lat Warszawa wydaje poważne kwoty na nowoczesne uzbrojenie. Sukcesywnie rośnie też liczba żołnierzy – w ciągu ostatniej dekady podwojono liczebność wojska. Specjaliści podkreślają, że dzięki kontynuowaniu tej polityki, w ciągu kolejnych dziesięciu lat polska armia ma szansę stać się jedną z najsilniejszych na kontynencie.
Polska odgrywa także aktywną rolę w strukturach NATO, uczestnicząc w decyzjach dotyczących strategii i polityki bezpieczeństwa. Przedstawiciele naszego kraju są obecni w Radzie Północnoatlantyckiej oraz innych kluczowych instytucjach NATO. W Szczecinie znajduje się Dowództwo Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego, który jest ważnym elementem operacyjnej struktury obronnej sojuszu.
Warszawa przyczynia się również do promocji współpracy transatlantyckiej oraz wspiera aspiracje krajów, takich jak Gruzja i Ukraina, które dążą do przystąpienia do NATO. Aktywność Polski w sojuszu obejmuje także działania dyplomatyczne na rzecz wzmocnienia współpracy międzynarodowej oraz zwiększenia bezpieczeństwa w regionie Morza Bałtyckiego i Europy Środkowo-Wschodniej.
Działalność Polski w NATO jest więc nie tylko wyrazem solidarności sojuszniczej, ale także istotnym elementem krajowej polityki bezpieczeństwa. Pełniąc rolę aktywnego członka NATO, Polska nie tylko korzysta z ochrony sojuszu, ale również znacząco przyczynia się do jego siły i zdolności obronnych, budując stabilność w Europie i poza jej granicami.
