12 lutego 1989 roku powstał Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR), organizacja harcerska nawiązująca do tradycji i ideałów harcerstwa II Rzeczypospolitej.
Historia ZHR sięga okresu PRL, kiedy to w ramach Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) działały środowiska pragnące powrotu do przedwojennych ideałów harcerskich. W czasie II wojny światowej harcerstwo działało w ramach konspiracyjnych Szarych Szeregów, jednak po 1948 roku zostało podporządkowane komunistycznym władzom. ZHP utraciło odrębność ideową, a symbole harcerskie zastąpiono elementami inspirowanymi sowieckimi wzorcami. W 1951 roku organizacja została oficjalnie zlikwidowana i włączona do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP). Po odwilży 1956 roku harcerstwo zostało reaktywowane, ale pozostawało pod wpływami władz PRL.
W latach 70. zaczęły powstawać pierwsze niezależne środowiska harcerskie, jak szczep „Zawisza” w Lublinie czy Kręgi Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM) w latach 80. W 1981 roku powstał Niezależny Ruch Harcerski, który postulował powrót do przedwojennego przyrzeczenia harcerskiego oraz tradycyjnych wartości wychowawczych.
12 lutego 1989 roku uchwalono deklarację o powołaniu ZHR, a 25 lutego w kościele św. Zygmunta w Warszawie oficjalnie powołano organizację do życia. Wydarzenie zgromadziło delegatów z całej Polski, a pod uchwałą założenia ZHR podpisało się 116 instruktorów i instruktorek. 1 kwietnia 1989 roku odbył się I Walny Zjazd ZHR w Sopocie, podczas którego uchwalono statut organizacji i wybrano władze. Pierwszym przewodniczącym został historyk dr hab. hm. Tomasz Strzembosz, a naczelnikiem hm. Krzysztof Stanowski.
ZHR odwołuje się do statutu ZHP z 1936 roku i dąży do kultywowania przedwojennych wzorców harcerskich. Organizacja dzieli się na 13 okręgów, w ramach których funkcjonują chorągwie harcerek i harcerzy. Struktura ZHR nie jest koedukacyjna – jedyną koedukacyjną jednostką są Władze Naczelne.
Symbolem ZHR jest lilijka przewiązana biało-czerwoną wstążką, a harcerze noszą oliwkowozielone mundury, harcerki szare, a drużyny wodne granatowe. Struktura stopni harcerskich w ZHR obejmuje młodzika, wywiadowcę i ćwika, a wśród instruktorów wyróżnia się stopnie przewodnika, podharcmistrza i harcmistrza.
Źródło: IPN Radom / ZHR / PAP / Fot. Organizacja Harcerzy ZHR
