12 maja 2024 r. przypada 89. rocznica śmierci jednego z Ojców Niepodległości – Józefa Piłsudskiego.
12 maja 1935 roku w Belwederze zmarł marszałek Józef Piłsudski. Ostatnie chwile życia Piłsudskiego 12 maja tak opisywał w swoim diariuszu adiutant marszałka w Belwederze rotmistrz Aleksander Hrynkiewicz:
„Ksiądz zaczyna modlitwy, podają oleje święte, którymi namaszczono rytuałem przewidziane miejsca, na głowie Komendanta. Otoczenie klęczy i modli się. Rodzina wpatrzona w oblicze Komendanta z niemym bólem, niezupełnie jeszcze świadoma tragedii nadchodzącej chwili. Zbliża się kres życia Komendanta, to widzi się i czuje bez słów i wyjaśnień. (…) Komendant szklistym i nieruchomym wzrokiem patrzy w przestrzeń jakby czynił przegląd obrazu swego bohaterskiego i tragicznego życia. Jakieś myśli, jakąś wolę objaśnia słabym ruchem rąk, które za życia i w czasie choroby były zawsze tak czynne i ruchliwe. (…) Minuty ciągną się jedna za drugą długie jak minione dziesiątki lat brzemienne historią. Odwracam głowę, na tarczy zegara 8.45, koniec epoki związanej z życiem Wielkiego Człowieka„.
Józef Piłsudski (1867-1935), działacz niepodległościowy, Pierwszy Marszałek Polski, Naczelny Wódz Wojska Polskiego, znaczący twórca i przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej oraz jej Organizacji Bojowej. Pełnił funkcję kierownika Związku Walki Czynnej, a w czasie I wojny światowej był Komendantem I Brygady Legionów Polskich. Jest także uznawany za twórcę Polskiej Organizacji Wojskowej. W okresie Drugiej Rzeczypospolitej sprawował szereg ważnych stanowisk, w tym Naczelnika Państwa Polskiego. Po przejęciu władzy w maju 1926 roku dwukrotnie pełnił funkcję premiera. W latach 1926-1935 był ministrem spraw wojskowych oraz Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, będąc faktycznym przywódcą państwa polskiego.
Józef Piłsudski przyszedł na świat 5 grudnia 1867 roku w Zułowie na Wileńszczyźnie, w rodzinie szlacheckiej dotkniętej trudnościami finansowymi. Jego życie było odzwierciedleniem walki o niepodległość i niezależność Polski. W młodości zaangażował się w działalność niepodległościową, co doprowadziło do jego aresztowania za udział w spisku mającym na celu zamordowanie cara Aleksandra II. W wyniku tego został zesłany na pięć lat na Syberię. Tam właśnie, w obliczu surowych warunków i represji, zetknął się z ideami marksistowskimi, jednak zachował wobec nich zdrową dozę sceptycyzmu, uznając je za często nieadekwatne do polskiej rzeczywistości. Z czasem Piłsudski stał się orędownikiem tzw. socjalizmu niepodległościowego, starając się wpływać na Polską Partię Socjalistyczną, do której dołączył po powrocie z zesłania w 1893 roku. Aktywnie uczestnicząc w działalności partii, redagował m.in. pismo „Robotnik” oraz organizował kolportaż bibuły, czyli materiałów propagandowych, które miały na celu szerzenie idei niepodległościowych wśród społeczeństwa.
Po rewolucji 1905 roku Józef Piłsudski zdecydowanie popierał zmiany w dotychczasowej strategii Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Uważał, że partia powinna utworzyć własną organizację o charakterze wojskowym, która mogłaby albo prowadzić antyrosyjskie powstanie, albo szkolić kadrę dla przyszłej armii polskiej. W rezultacie zaangażował się w działalność Organizacji Bojowej PPS, powołanej do życia w 1904 roku. Różnice zdań wewnątrz partii, zwłaszcza dotyczące roli „bojówki” i ogólnej linii politycznej, doprowadziły w 1906 roku do jej rozłamu. Sam Piłsudski kontynuował swoją działalność od 1908 roku głównie w Galicji. Jako przywódca obozu irredenty, prowadził elastyczną politykę, wolną od dogmatów. Jego głównym celem było osiągnięcie niepodległości poprzez serię kroków, z których pierwszym było oderwanie ziem polskich spod panowania Rosji, którą Piłsudski uważał za głównego wroga.
Od roku 1910 Piłsudski rozwijał działalność Związków Strzeleckich w Galicji, które miałby być w przyszłości zalążkiem polskich sił zbrojnych. Podczas pierwszej wojny światowej Piłsudski stał na ich czele walcząc u boku Austro-Węgier i Niemiec jako dowódca I Brygady Legionów Polskich. Po upadku carskiej Rosji, latem 1917 roku, Piłsudski, nie widząc korzyści dla sprawy polskiej w dalszej współpracy z Berlinem i Wiedniem, doprowadził do tzw. kryzysu przysięgowego w Legionach, w wyniku czego został aresztowany i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Zwolniony w listopadzie 1918 roku powrócił do kraju, gdzie został wybrany Naczelnikiem Państwa – godność tę sprawował do grudnia 1922 roku.
W tym samym czasie Piłsudski stał również na czele polskiej armii, dowodząc nią m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej, w której odniósł słynne zwycięstwo w bitwie warszawskiej w sierpniu 1920 roku. Od połowy 1923 roku, rezygnując z udziału w życiu politycznym, oddawał się w głównej mierze pracy pisarskiej i odczytom, budując równocześnie i rozszerzając zaplecze swych zwolenników. W maju 1926 roku przeprowadził zbrojny zamach stanu przejmując władzę w Polsce. Choć oficjalnie piastował jedynie stanowisko Głównego Inspektora Sił Zbrojnych oraz Ministra Spraw Wojskowych, to w rzeczywistości aż do śmierci był faktycznym dyktatorem państwa polskiego. Zmarł 12 maja 1935 roku.
Źródło: Wikipedia / Mapy pamięci – Instytut Pamięci Narodowej
