Przedterminowe wybory w Zabrzu, które odbyły się po majowym referendum, pokazały, że obywatelska inicjatywa może realnie wpływać na władzę w miastach. Nowym prezydentem został Kamil Żbikowski, który zdobył 50,17 proc. głosów, pokonując Ewę Weber. Wynik ten był możliwy dzięki wysokiemu zaangażowaniu mieszkańców i odpowiedniej frekwencji, niezbędnej do uznania referendum za ważne.
Referendum lokalne jest jedną z najważniejszych instytucji demokracji bezpośredniej. Pozwala mieszkańcom jednostek samorządu terytorialnego na wyrażenie swojej woli w sprawach istotnych dla ich wspólnoty – w tym odwołania prezydenta, burmistrza lub rady gminy, decydowania o sposobie rozstrzygania lokalnych spraw, a także w niektórych przypadkach samoopodatkowania się na cele publiczne. Podstawą prawną przeprowadzania referendum lokalnego w Polsce są artykuły 4 i 170 Konstytucji RP oraz ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, znowelizowana w 2013 r.
Referendum może zostać zainicjowane zarówno przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, jak i przez mieszkańców. W przypadku inicjatywy obywatelskiej potrzebny jest podpis odpowiedniej liczby osób: co najmniej 10 proc. uprawnionych w gminie lub powiecie, a 5 proc. w województwie. Inicjatorzy przedstawiają swój wniosek organowi stanowiącemu, który sprawdza jego zgodność z ustawą. Jeśli wszystko jest w porządku, organ podejmuje uchwałę o przeprowadzeniu referendum. W przypadku odwołania organu przed upływem kadencji decyzję podejmuje komisarz wyborczy.
Zobacz też:
Karta do głosowania zawiera pytanie referendalne lub propozycje rozwiązań danej sprawy. Głosujący zaznacza swój wybór znakiem w odpowiedniej kratce. Aby referendum było ważne, wzięcie w nim udziału musi osiągnąć co najmniej 30 proc. uprawnionych do głosowania, a wynik jest rozstrzygający, jeśli większość oddanych głosów opowiada się za jednym z rozwiązań. W przypadku referendum gminnego dotyczącego samoopodatkowania wymagana jest większość 2/3 głosów.
Proces przeprowadzenia referendum obejmuje powołanie terytorialnej i obwodowych komisji referendalnych, sporządzenie protokołów głosowania w obwodach oraz ustalenie zbiorczych wyników. Wynik referendum jest następnie ogłaszany publicznie. W sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji wygrana oznacza zakończenie działalności tego organu, a premier wyznacza osobę pełniącą funkcję tymczasową do czasu przeprowadzenia wyborów przedterminowych.
Jak świetnie pokazuje przykład Zabrza, referendum lokalne nie jest jedynie zwykłą formalnością. Przy odpowiedniej frekwencji i zaangażowaniu mieszkańców może prowadzić do rzeczywistych zmian w zarządzaniu miastem. Czy w znak Zabrza pójdą inne miasta? O tym dowiemy się już niebawem.
Jeśli faktycznie Żbikowski to wygrał w Zabrzu (jeden z organizatorów referendum) to chęci w miastach, które się zastanawiały (Kraków, Gliwice, Rzeszów) wzrosną x2 🙂 A we wtorek publikujemy dane ogólnopolskie, które dodatkowo są zachęcające do organizacji referendum. Będzie 😱
— Łukasz Pawłowski (@LukasPawlowski) August 24, 2025
Źródło: wikipedia.pl / PAP
