Setki fragmentów macew, przez lata używanych jako materiał budowlany, wróciły na cmentarz żydowski w Przysusze.
W niedzielę, 4 maja 2025 roku, na facebookowym profilu „Jewish Przysucha” pojawił się wpis informujący o tym, że setki fragmentów macew powróciły na cmentarz żydowski w Przysusze.
Przez lata nagrobki te – żydowskie kamienie pamięci – wykorzystywane były jako materiał budowlany do wzniesienia fragmentu ogromnej stodoły. Teraz wróciły tam, gdzie ich miejsce – do miejsca spoczynku dawnych członków przysuskiej społeczności żydowskiej.
Prace zostały sfinansowane dzięki kardynałowi Grzegorzowi Rysiowi, który przeznaczył na ten cel dochód ze swojej książki „Chrześcijanie wobec Żydów. Od Jezusa po inkwizycję. XV wieków trudnych relacji”.
Przypomnijmy, że cmentarz żydowski w Przysusze powstał około 1745 roku i znajduje się na północny zachód od dawnego placu żydowskiego, poza zwartą zabudową miejską. Położony jest w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim. Nekropolia ta była świadkiem rozkwitu jednej z najważniejszych społeczności żydowskich w centralnej Polsce. To właśnie tutaj pochowani zostali m.in. cadyk Jaakow Icchak Ben Aszer Rabinowicz, zwany Świętym Żydem, oraz jego uczeń Symcha Bunim – duchowi przywódcy chasydyzmu, których groby do dziś są celem pielgrzymek chasydów.
Początki żydowskiej obecności w Przysusze sięgają pierwszych dekad XVIII wieku. W latach 20. tego stulecia wyznaczono teren pod osadnictwo żydowskie, a w 1745 roku scalono osady niemiecką, żydowską i polską, tworząc jednolity organizm miejski. Żydzi szybko stali się dominującą grupą w mieście — w 1820 roku stanowili już 65% ludności, a w 1890 roku blisko 80%. Gmina żydowska była dobrze zorganizowana, prowadziła cheder, łaźnię, dom opieki i zatrudniała rabina.
Wszystko przerwała zagłada. Ostatnie pochówki na przysuskim cmentarzu miały miejsce w 1942 roku, tuż przed likwidacją getta. 27 października Niemcy rozpoczęli brutalną akcję – wielu mieszkańców zostało zastrzelonych na miejscu, a pozostali trafili do obozu zagłady w Treblince.
Źródło: Facebook / Jewish Przysucha | Zabytek.pl
