Czy wiesz, jak chronić się przed zagrożeniami radiologicznymi i jądrowymi? Sprawdź, jak zminimalizować ryzyko narażenia na promieniowanie oraz jakie kroki podjąć, aby zapewnić bezpieczeństwo sobie i swoim bliskim w sytuacjach zagrożenia.
Artykuł opublikowany w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie im. Kazimierza Jagiellończyka i współfinansowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej projektu „Bezpieczni w XXI wieku”.
Zdarzenie radiacyjne wiąże się ze źródłem promieniowania jonizującego i wymaga podjęcia pilnych działań łagodzących niepożądane skutki oraz ograniczających straty. Możemy o nim mówić w sytuacji awarii, wypadku, celowego uwolnienia lub groźby uwolnienia potencjalnie szkodliwych materiałów promieniotwórczych.
Skażenie promieniotwórcze to niezamierzona lub niepożądana obecność substancji promieniotwórczej w ciałach stałych, cieczach lub gazach oraz wewnątrz i na powierzchni ciała ludzkiego.
Wbrew powszechnej opinii materiały promieniotwórcze nie są wykorzystywane wyłącznie w dużych elektrowniach jądrowych – spotykamy się z nimi częściej, niż większość z nas mogłaby przypuszczać.
Promieniowanie jonizujące jest stosowane m.in. w:
- diagnostyce medycznej i radioterapii
- radiochemii, chemii analitycznej
- konserwacji żywności
- radiograf i przemysłowej – tworzenie mierników do pomiarów i kontroli procesów produkcyjnych
- w przemysłowych miernikach gęstości materiałów
- sterylizacji sprzętu medycznego
- modyfikacji polimerów
- barwieniu tkanin, szkła, kamieni
- oczyszczaniu gazów z instalacji spalających
- wykrywaniu zanieczyszczeń w półprzewodnikach
- tworzeniu znaczników wskazujących stopień zużycia materiałów
- badaniach geologicznych – poszukiwanie złóż minerałów
Najczęstsze skutki narażenia na promieniowanie
Termin „dawka promieniowania” jest używany do opisania ilości energii pochłanianej przez materiał z przechodzącego przez niego promieniowania jonizującego. Przy użyciu odpowiedniego sprzętu jest łatwe do wykrycia – służby wyposażone są w aparaturę (radiometry), która szybko i skutecznie określa poziom i moc napromieniowania.
Skutki zdrowotne narażenia na promieniowanie zależą m.in. od:
- czasu ekspozycji na promieniowanie
- ilości promieniowania pochłoniętego przez organizm
- narażenia zewnętrznego lub wewnętrznego (po wniknięciu przez skórę – rany, drogą oddechową, drogą pokarmową)
- rodzaju promieniowania
- odległości od źródła i stosowanych osłon przed promieniowaniem
- pogody
Przy niskich poziomach promieniowanie nie powoduje natychmiastowych dostrzegalnych szkód u ludzi. Uważa się jednak, że każda ekspozycja na promieniowanie może zwiększać ryzyko zachorowania na raka na przestrzeni całego dalszego życia oraz zwiększa ryzyko przenoszenia chorób genetycznych.
Część narażonych na promieniowanie może doświadczyć ostrego zespołu popromiennego (ARS) pojawiającego się po krótkotrwałym narażeniu na duże dawki promieniowania. Główne oznaki i objawy ARS to:
- nudności
- wymioty
- biegunka
- możliwa gorączka i zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
- obniżona liczba krwinek
Zwykle narażenie na zwiększone promieniowanie nie powoduje natychmiastowych skutków zdrowotnych. Wysokoaktywne źródła promieniotwórcze mogą jednak w dość krótkim czasie powodować poparzenia skóry oraz wspomniane wyżej objawy.
Zdarzenie radiacyjne generuje także ryzyko przedostania się substancji promieniotwórczych do środowiska. To w średnio i długoterminowej perspektywie wiąże się ze skażeniem ziemi, wody i żywności. Materiał promieniotwórczy będzie rozprzestrzeniał się z prędkością i kierunkiem wiatru – im większy obszar zostanie skażony, tym jego aktywność będzie mniejsza. Bezpieczny powrót do skażonego obszaru może być możliwy nawet po kilku, kilkunastu tygodniach.
Co robić, jeżeli doszło do uwolnienia substancji niebezpiecznych?
- Wejdź do najbliższego budynku, aby uniknąć napromieniowania. Jeżeli to możliwe, schroń się w piwnicy, schronie, parkingu podziemnym lub metrze. Odsuń się od ścian zewnętrznych;
- Jeżeli wracasz ze skażonego terenu weź prysznic i załóż czyste ubrania. Brudne ubrania zapakuj do plastikowego worka i wynieś poza miejsce przebywania;
- Nie jedz i nie pij niczego, co mogło być narażone na działanie promieniowania;
- Zostań w budynku. Zamknij okna, drzwi i wyłącz wentylatory i klimatyzatory;
- Korzystaj z telefonu tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach;
- Opanuj emocje i nie panikuj – ograniczysz niepotrzebne zużycie powietrza zamkniętym pomieszczeniu;
- Słuchaj komunikatów służb oraz mediów i stosuj się do zaleceń;
- Pozostań wewnątrz przynajmniej przez 24 godziny, chyba że służby udzielą innych instrukcji.
Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych Państwowej Agencji Atomistyki
tel.: 22 194 30, 22 621 02 56
kom.: 783 920 151
fax: 22 695 98 55, 22 621 02 63
Źródło: alert.rcb.gov.pl / gov.pl
