Pierwsza unia polsko-litewska została zawarta w 1401 roku w Radomiu. To właśnie do naszego miasta w marcu tamtego roku przybyli litewscy dygnitarze.
W 1385 roku podpisana została unia w Krewie. Jest ona powszechnie uznawana za pierwszą unię polsko-litewską w historii. Według najnowszych trendów w historiografii za pierwszą unię regulującą trudne relacje Polski i Litwy uznaje się jednak unię wileńsko-radomską z 1401 roku. Taki stan rzeczy wynika z faktu, że od 1385 roku stosunek Polski i Litwy opierał się na inkorporacji Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony, co nigdy nie został zaakceptowane przez Litwinów. Dokument z Krewa był jedynie kontraktem przedmałżeńskim i określał na jakich warunkach Jagiełło miał poślubić Jadwigę. Unia ta szybko utraciła jednak aktualność, a o realizacji jej postanowień nie mogło być nawet mowy.
Wynika stąd, że porozumienie zawarte w Krewie nie było pierwszą unią dwóch narodów. W styczniu 1401 roku spotkali się w Wilnie polscy i litewscy możnowładcy. Ustalono wówczas nowe zasady, które stały się następnie normą w stosunkach polsko-litewskich. Książe Witold przysiągł wierność Koronie oraz królowi, a po jego śmierci, Wielkie Księstwo Litewskie miało wrócić pod panowanie króla. Poza Witoldem swoje dokumenty przedstawili również możni litewscy, którzy potwierdzali przysięgę księcia oraz zobowiązywali się do udzielenia Koronie pomocy zbrojnej w razie ataku ze strony państw sąsiednich. Wszystkie te postanowienia potwierdzono natomiast na zjeździe w Radomiu w marcu tamtego roku, co oznacza, że pierwsza unia polsko-litewska miała miejsce właśnie w naszym mieście.
Na pamiątkę tych wydarzeń jeden z radomskich skwerów nosi dumną nazwę Unii Wileńsko-Radomskiej. Obecna nazwa została nadana uchwałą Rady Miejskiej z 30 marca 2015 r. Wcześniej był to skwer Unii Radomsko-Wileńskiej. W 2014 r. zrekonstruowano tam przebieg dawnych murów miejskich.
Źródła: Adam Duszyk „Radomski Program Edukacji Historycznej” r. 2022,
Fot: radom.city
