Historia O tym się mówi Polska i świat Społeczeństwo Wyróżnione

Rok temu odeszła Maria Mirecka-Loryś

Maria Mirecka-Loryś / fot. Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu

Maria Mirecka-Loryś to była członkini Młodzieży Wszechpolskiej, uczestniczka konspiracji narodowej, Komendantka Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet Okręgu Rzeszowskiego oraz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, zaangażowana w działalność organizacji polonijnych w USA.

Maria Mirecka-Loryś urodziła się 7 lutego 1916 r. w Ulanowie, jako siódme dziecko z ośmiorga rodzeństwa w patriotycznej rodzinie Dominika Mireckiego i Pauliny z d. Ścisłowskiej. Razem z rodziną mieszkała w Ulanowie, a następnie w Racławicach k. Niska. W 1937 r. Maria ukończyła gimnazjum w Nisku i rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, ale wybuch wojny pokrzyżował jej młodzieńcze plany. Maria Mirecka zaangażowała się w działalność Akademickiego Związku Młodzieży Wszechpolskiej, a później w czasie okupacji włączyła w nurt konspiracji narodowej. Była np. Komendantką Narodowej Organizacji Wojskowej Kobiet w powiecie niżańskim, a następnie w całym Okręgu Rzeszowskim.

Po scaleniu NOW z AK Maria otrzymała awans na stopień kapitana i stanęła na czele Wojskowej Służby Kobiet w Podokręgu Rzeszów AK. W 1945 r. została Komendantką Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, a po skończeniu wojny wznowiła studia prawnicze, tym razem na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

1 sierpnia 1945 r. została aresztowana na dworcu w Nisku przez władze komunistyczne i przetrzymywana w Rzeszowie, Krakowie i Warszawie. W związku z wejściem w życie amnestii, miesiąc później została zwolniona, ale obawiając się ponownego aresztowania w grudniu wyemigrowała na Zachód.

Wraz z innymi działaczami ruchu narodowego dotarła do Włoch do II Korpusu gen. Władysława Andersa. Tam poznała swojego przyszłego męża – Henryka Lorysia, oficera II Korpusu, z którym jesienią 1946 r. wyjechała do Anglii, a w 1952 r. do Stanów Zjednoczonych. Początkowo zamieszkali w Toledo w stanie Ohio, a następnie przeprowadzili się do Chicago. W USA Maria Mirecka-Loryś mocno zaangażowała się w działalność organizacji polonijnych – pracowała m.in. w Stronnictwie Narodowym, w Zarządzie Głównym Związku Polek w Ameryce, w Krajowym Zarządzie Kongresu Polonii Amerykańskiej. Przez ponad trzydzieści lat była redaktorem pisma „Głos Polek”, współpracowała też z polonijnym radiem w Chicago.

Maria Mirecka-Loryś jest autorką książek: Historia Związku Polek w Ameryce t.2: 1939-1959 (1980), Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni (2010), Przede wszystkim Polska. Zapiski amerykańskie z lat 1952-2010 (2016); oraz bohaterką filmu dokumentalnego w reżyserii Ewy Szakalickiej Koło historii: szkic do życiorysu (2014).

Maria Mirecka-Loryś została odznaczona m.in.: Krzyżem Zasługi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem „Pro Patria”, Złotym Medalem „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

Źródło: Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu