15 lipca 1410 roku miała miejsce jedna z największych bitew w dziejach średniowiecznej Europy. Naprzeciw siebie stanęły pod Grunwaldem połączone siły Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, dowodzone przez króla polskiego Władysława Jagiełłę i wielkiego księcia litewskiego Witolda, oraz wojska Zakonu Krzyżackiego pod wodzą wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena.
Zakon Najświętszej Panny Marii Domu Niemieckiego, powszechnie zwany Krzyżakami, został sprowadzony do Polski w 1226 r. przez księcia Konrada Mazowieckiego. Nadano mu Ziemię Chełmińską, gród Nieszawę i kilka wsi na Kujawach. Głównym zadaniem Zakonu miała być obrona północno-wschodniego Mazowsza przed łupieżczymi napadami Prusów. Podbój Prus miał miejsce w latach 1236-1283. W latach 1308-1309 Krzyżacy podstępnie opanowali Pomorze Gdańskie, co stało się powodem wojen o odzyskanie przez Polskę utraconych ziem.
Zawarta w 1385 r. unia polsko-litewska w Krewie bardzo zaniepokoiła Zakon Krzyżacki. Litwa bowiem przyjęła chrzest, wytrącając tym samym argumenty do nawracania jej na wiarę chrześcijańską „krwią i żelazem”. Krzyżacy znaleźli inny pretekst do uderzenia na Litwę. Powodem był wybuch powstania na Żmudzi, która, będąc integralną częścią Litwy, została przekazana Krzyżakom. Krzyżacy oskarżali Polskę i Litwę o wspomaganie powstania, między innymi poprzez dostarczanie broni powstańcom, co spowodowało tzw. casus belli do wojny z Polską.
W 1409 r. wybuchła wojna z Zakonem, którą przerwał rozejm zawarty do 24 czerwca 1410 r. Przerwa w konflikcie zbrojnym posłużyła obu stronom do przygotowań wojennych. W grudniu 1409 r. w Brześciu nad Bugiem odbyła się narada wojenna króla Władysława Jagiełły z Wielkim Księciem Witoldem. Głównym jej postanowieniem było zjednoczenie sił obu państw do rozstrzygających działań przeciwko Krzyżakom. Plan królewski zakładał:
- przejęcie inicjatywy strategicznej przez armię Jagiełły i przeniesienie walki na terytorium nieprzyjaciela,
- przyjęcie walnej rozprawy na polu bitwy i zniszczenie sił oraz zasobów przeciwnika,
- zastosowanie zasady ekonomii sił, dzieląc je pomiędzy zadania główne i pomocnicze,
- docenienie znaczenia terenu ze względu na potrzeby wojenne,
- celowe zachowanie tajemnicy, co miało dać moment zaskoczenia wroga,
- zastosowanie nowej techniki (most pontonowy, który był ewenementem w sztuce wojennej) i tworzenie punktów zaopatrzenia (np. w Płocku).
W dniu 30 czerwca 1410 r. w Czerwińsku nad Wisłą skoncentrowały się wojska polskie i litewsko-ruskie. Wojska polskie przeprawiły się na prawy brzeg rzeki po moście pontonowym. Następnie siły koalicyjne podjęły marsz w kierunku stolicy Zakonu. Dotarły do Kurzętnika, gdzie znajdowały się dogodne i dobrze ufortyfikowane pozycje krzyżackie. Widząc to, król Władysław Jagiełło nakazał obejść Drwęcę do rejonu Ostródy przez Działdowo i Dąbrówno. Manewr Jagiełły spowodował, że obie strony znalazły się w otwartym polu.
Obie armie, polsko-litewska i krzyżacka, spotkały się 15 lipca koło wsi Grunwald, Łodwigowo i Stębark na zachód od jeziora Lubień. Armia krzyżacka stanęła w szyku o szerokości ok. 2,5 km na południowy wschód między Łodwigowem a Stębarkiem. Artyleria krzyżacka zajęła pozycje przed szykiem, a na przedpolu ugrupowania uszykowała się lekka jazda. Ciężkozbrojna jazda krzyżacka była ugrupowana w linie kolumn chorągwianych. W pobliżu obozu znajdowała się pewna liczba chorągwi stanowiąca odwód wielkiego mistrza.
Siły obu stron były porównywalne i przedstawiały się następująco:
Polacy i Litwini:
- ponad 30 tys. jazdy (18 tys. Polacy, ok. 2 tys. jazdy zaciężnej, 11 tys. Litwini i ok. 2 tys. Tatarów),
- ok. 2 tys. piechoty.
Krzyżacy:
- 16 tys. jazdy,
- 5 tys. piechoty i 5 tys. czeladzi.
Siły polsko-litewsko-ruskie były zorganizowane w 90 chorągwi jazdy (50 z Korony i 40 z Wielkiego Księstwa Litewskiego). Lewe skrzydło sprzymierzonych stanowiły chorągwie polskie, uszykowane w trzy linie szyku klinowo-kolumnowego. Za nimi ustawiły się chorągwie najemne. Na prawym skrzydle stanęły wojska litewsko-ruskie i Tatarzy.
Bitwę rozpoczęły lekkie chorągwie litewsko-ruskie, które uderzając na Krzyżaków dokonały m.in. rozpoznania ugrupowania bojowego nieprzyjaciela. Po rozpoznaniu przedpola, nadszedł czas na uderzenie sił głównych. Ciężkie rycerstwo polskie uderzyło na prawe skrzydło, a litewsko-ruskie na lewe skrzydło krzyżackie. W starciu polskiego rycerstwa zarysował się sukces, ale w walce z ciężkozbrojną jazdą krzyżacką Litwini nie wytrzymali naporu, co doprowadziło do ich wycofania się z pola bitwy. Na miejscu pozostały jedynie chorągwie smoleńskie.
Bitwa miała dramatyczny przebieg, a szala zwycięstwa przechylała się w obie strony. Późnym popołudniem Krzyżacy wprowadzili do walki swój ostatni odwód – 16 chorągwi z Wielkim Mistrzem Ulrykiem von Jungingenem na czele. Manewr ten jednak został w porę dostrzeżony przez Jagiełłę. Rycerstwo polskie przegrupowując się, powstrzymało impet krzyżacki. Jagiełło, dowodząc ze wzgórza i mając wgląd w ogólną sytuację taktyczną, wprowadził do walki odwód, który przesądził o zwycięstwie. Poza tym na pole bitwy powróciły rozproszone lekkie chorągwie litewskie, które znacznie wzmocniły siły sprzymierzonych.
W bitwie grunwaldzkiej zginęło ponad 8 tys. rycerstwa krzyżackiego, w tym wielki mistrz i niemal cała starszyzna zakonna. Po stronie polskiej straty wyniosły ok. 6 tys. Wiktoria grunwaldzka była sukcesem taktycznym, choć operacyjnie nie została należycie wykorzystana. Jednak cios zadany pod Grunwaldem spowodował, że Zakon Krzyżacki już nigdy nie osiągnął dawnej świetności.
Źródło: wojsko-polskie.pl
