Współpraca samorządów i organizacji pozarządowych to dziś standard w wielu dziedzinach życia społecznego. NGO od lat angażują się w działania związane z pomocą społeczną, edukacją, kulturą, ochroną środowiska czy zdrowia. Od początku 2025 roku ich rola dodatkowo wzrosła – tym razem w obszarze bezpieczeństwa i ochrony ludności. Dzięki nowej ustawie o ochronie ludności i obronie cywilnej z grudnia 2024 roku organizacje społeczne mogą zostać formalnie włączone w system reagowania kryzysowego i współpracować z administracją w sytuacjach zagrożeń.
Dlaczego organizacje pozarządowe są tak ważne?
Siłą NGO jest elastyczność i doskonała znajomość lokalnych potrzeb. To często ludzie z danej społeczności, którzy wiedzą najlepiej, jakie są realne problemy mieszkańców i jak szybko na nie reagować. Dzięki temu w przypadku kryzysu – powodzi, pożaru czy przerwy w dostawach prądu – mogą działać sprawniej niż duże instytucje publiczne. Ich obecność uzupełnia wysiłki administracji, a sam system staje się bardziej odporny.
Nowe przepisy – formalne włączenie NGO w system ochrony ludności
Ustawa jasno określa, że za ochronę ludności odpowiadają organy administracji – od wójtów i burmistrzów, przez starostów, aż po wojewodów i ministra spraw wewnętrznych. Jednak towarzyszyć im mogą organizacje pozarządowe, które zostaną uznane za tzw. podmioty ochrony ludności. Może to się odbyć na dwa sposoby:
- poprzez porozumienie zawarte z organem ochrony ludności (np. wojewodą czy prezydentem miasta),
- poprzez decyzję administracyjną, która formalnie włącza organizację do systemu, określając jej zadania, finansowanie i sposób współpracy.
To rozwiązanie otwiera drogę do tego, by stowarzyszenia, fundacje czy grupy ratownicze stały się częścią struktur reagowania w czasie kryzysu.
Program Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej 2025–2026
Rządowy program, uchwalony w maju 2025 roku, precyzuje, jak ma wyglądać współpraca z NGO. Dokument kładzie nacisk na to, aby organizacje społeczne mogły uczestniczyć nie tylko w akcjach ratowniczych, ale również w szkoleniach, edukacji czy działaniach prewencyjnych. To oznacza, że lokalne stowarzyszenia mogą otrzymać środki na sprzęt, organizować ćwiczenia, prowadzić kampanie informacyjne czy tworzyć miejsca tymczasowego schronienia.
Wolontariat w obronie cywilnej – każdy może pomóc
Obok dużych organizacji liczy się też indywidualne zaangażowanie. Wolontariusze w systemie obrony cywilnej pełnią ważne zadania – od wsparcia ewakuacji, przez udzielanie pierwszej pomocy, aż po organizację żywności czy pomoc psychologiczną.
Cele wolontariatu obejmują m.in.:
- ochronę ludności w czasie wojen i katastrof,
- wsparcie akcji ratunkowych,
- zapewnienie podstawowych potrzeb poszkodowanych,
- udział w usuwaniu skutków klęsk żywiołowych,
- wspieranie administracji i służb profesjonalnych.
Proces rekrutacji jest prosty – chętni mogą zgłosić się do gminy, urzędu wojewódzkiego lub organizacji współpracującej z administracją. Co ważne, ochotnicy mogą wskazać preferowane miejsce służby, a także zachęcać znajomych i sąsiadów do włączenia się w działania.
Dlaczego warto?
Silne społeczeństwo obywatelskie oznacza większe bezpieczeństwo wszystkich. Udział NGO i wolontariuszy w systemie ochrony ludności sprawia, że państwo i samorządy nie są pozostawione same sobie w obliczu kryzysów. Zyskuje na tym każdy mieszkaniec – bo im sprawniejsza i liczniejsza sieć wsparcia, tym większa szansa na skuteczną pomoc w chwili zagrożenia.
Zobacz też:
Nowa ustawa i program rządowy to szansa, aby potencjał społeczny wykorzystać jeszcze lepiej. Organizacje, które do tej pory działały w innych obszarach, mogą dziś odegrać kluczową rolę w budowaniu odporności kraju. A każdy z nas – zostając wolontariuszem – może mieć realny wpływ na bezpieczeństwo swojej miejscowości i całej wspólnoty.
