W ostatnich latach popularność papierosów elektronicznych i napojów energetycznych wśród młodzieży gwałtownie wzrosła. Reklamowane jako bezpieczniejsze alternatywy, szybko zdobyły uznanie młodych, którzy często nie dostrzegają pełnych konsekwencji ich stosowania. Tymczasem wiele badań wskazuje, że zarówno e-papierosy, jak i energetyki mogą stanowić znaczące zagrożenie dla zdrowia młodych organizmów. Czy moda na „bezpieczną stymulację” nie jest trującą pułapką?
Papierosy
Tradycyjne papierosy to od dawna dobrze rozpoznawalny symbol uzależnienia. Ich wpływ na zdrowie jest powszechnie znany – dym tytoniowy zawiera toksyczne i rakotwórcze związki chemiczne, które przyczyniają się do rozwoju nowotworów, chorób serca i problemów z płucami. Mimo widocznych ostrzeżeń, młodzi ludzie wciąż sięgają po papierosy, często pod wpływem presji rówieśniczej. Regularne palenie wpływa destrukcyjnie na układ oddechowy, krążeniowy oraz zwiększa ryzyko wystąpienia przewlekłych chorób, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i miażdżyca. U młodzieży, która sięga po papierosy, łatwo rozwija się nawyk, który przeradza się w nałóg, a proces uzależnienia od nikotyny jest tym trudniejszy do zwalczenia, im wcześniej się go rozpocznie.
Wdychanie dymu tytoniowego, nawet bierne, jest szkodliwe dla zdrowia, szczególnie dla dzieci i młodzieży, których organizmy są jeszcze w fazie rozwoju. Długotrwałe palenie nie tylko pogarsza stan zdrowia fizycznego, ale również psychicznego, potęgując stres i problemy emocjonalne.
E-papierosy
Popularność e-papierosów, głównie dzięki postrzeganiu ich jako „mniej szkodliwej” alternatywy dla tradycyjnego tytoniu, stale rośnie. Urządzenia te, zarówno wielokrotnego użytku, jak i jednorazowe, działają na bazie płynów z nikotyną i aromatami, często w kuszących smakach, takich jak owoce, ciastka czy mięta. Przypominają tradycyjne papierosy, jednak w praktyce różnią się sposobem działania – zamiast spalać tytoń, podgrzewają płyn, tworząc aerozol. Niestety, mimo powszechnego przekonania o ich bezpieczeństwie, e-papierosy wcale nie są wolne od ryzyka zdrowotnego. Płyny e-papierosowe mogą zawierać wysokie stężenie nikotyny, przez co użytkownicy uzależniają się jeszcze szybciej niż przy tradycyjnym tytoniu.
Młodzież, która eksperymentuje z e-papierosami, jest narażona na podobne skutki zdrowotne jak palacze tradycyjnych papierosów, w tym ryzyko problemów z sercem, płucami oraz układem nerwowym. Wiele badań wykazuje, że regularne stosowanie e-papierosów może prowadzić do uszkodzenia tkanki płucnej i przewlekłych schorzeń dróg oddechowych. E-papierosy stają się niebezpieczną atrakcją, szczególnie ze względu na łatwą dostępność i bogaty wybór smaków.
Jedną z dodatkowych kwestii jest problem dostępności e-papierosów. Choć teoretycznie sprzedaż e-papierosów nieletnim jest zakazana, młodzi często zdobywają te produkty przez starszych znajomych lub nawet przez internet. Ta „łatwość” zdobycia stanowi dodatkowy czynnik ryzyka.
Ciekawostka: Jak wynika z badań, E-papierosy są najpopularniejszą używką nikotynową wśród młodzieży w wieku szkolnym. Do ich codziennego używania przyznaje się blisko połowa uczniów (47,6%), co piąty (21,3%) sięga po e-papierosy jednorazowe – głównie ze względu na szeroką dostępność oraz atrakcyjne, słodkie smaki. Dominującym czynnikiem sięgania przez młodych ludzi po wyroby z nikotyną jest szukanie sposobu na rozładowanie stresu (34% wskazań). Ponad 7 na 10 (76,7%) uczniów biorących udział w badaniu ma już za sobą inicjację nikotynową. Co dziewiąty uczeń (11,4%) stwierdza, że codziennie pali tradycyjne papierosy, a 4,4% uczniów przyznaje się do codziennego używania podgrzewaczy tytoniu.
Napoje energetyczne
Z kolei napoje energetyczne kuszą obietnicą szybkiego zastrzyku energii i zwiększenia koncentracji. Zawierają kofeinę oraz duże ilości cukru, które w nadmiarze mogą prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia rytmu serca, problemy żołądkowe oraz trudności ze snem. Co więcej, regularne spożywanie napojów energetycznych przez młodzież zwiększa ryzyko rozwoju uzależnienia od kofeiny, a ich mieszanie z alkoholem może prowadzić do odwodnienia i ryzykownych zachowań. Młodzi ludzie, często nieświadomi długoterminowych skutków, spożywają te napoje w celu „podkręcenia” wydajności, zwiększając przy tym ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Badania pokazują, że nadmiar kofeiny przyczynia się do rozdrażnienia, niepokoju, a nawet objawów depresji u młodzieży. Ponadto spożywanie napojów energetycznych może wpływać na metabolizm i przyczyniać się do problemów trawiennych oraz zaburzeń wagi, szczególnie jeśli są konsumowane w połączeniu z dietą ubogą w składniki odżywcze. Wzrasta liczba przypadków wizyt na oddziałach ratunkowych z powodu powikłań po spożyciu energetyków, co tylko potwierdza konieczność edukacji na temat ich wpływu na zdrowie.
Podsumujmy. Wzrost popularności papierosów, e-papierosów i napojów energetycznych wśród młodzieży stanowi poważne zagrożenie zdrowotne. Młodzież powinna być świadoma ryzyka związanego z ich stosowaniem, a rodzice i nauczyciele muszą edukować młodych, promując zdrowy styl życia. W obliczu narastającej popularności używek, rola edukacji zdrowotnej jest kluczowa. Potrzebne są nie tylko kampanie informacyjne, ale również surowsze regulacje dotyczące dostępności tych produktów dla niepełnoletnich.
Wsparcie dla osób z uzależnieniami:
800 199 990 – Ogólnopolski Telefon Zaufania (codziennie, 16–21, bezpłatnie).
22 823 65 31 – Telefon Zaufania MONAR (dni powszednie, 9–21, płatność wg taryfy).
800 120 289 – Infolinia KARAN (dni robocze, 9–17, bezpłatnie).
801 889 880 – Uzależnienia behawioralne (codziennie, 17–22, płatność wg taryfy).
801 140 068 – Pomarańczowa Linia (pn.–pt., 14–20, płatność wg taryfy).
Wsparcie w kryzysach i innych sytuacjach:
116 111 – Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży (24/7, bezpłatnie).
800 100 100 – Dla rodziców i nauczycieli (pn.–pt., 12–15, bezpłatnie).
22 668 70 00, 116 123 – „Niebieska Linia” (24/7, bezpłatnie).
800 120 148 – Policyjna linia „Zatrzymaj przemoc” (całodobowo, bezpłatnie).
22 594 91 00 – Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (śr.–czw., 17–19, płatność wg taryfy).
800 702 222 – Centrum Wsparcia (24/7, bezpłatnie).
511 200 200 – Dla osób dorosłych w kryzysie samobójczym (24/7, płatność wg taryfy).
