W związku z przypadającą w tym roku 79. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego zaprezentujemy Państwu kilkanaście krótkich biogramów radomian biorących udział w powstaniu.
Podczas II wojny światowej Polska stała się areną brutalnych walk i okupacji niemieckiej. Jednym z najważniejszych i najbardziej heroicznych momentów w historii Polski było Powstanie Warszawskie w 1944 roku. Choć Warszawa była epicentrum tego powstania, inne miasta również przyczyniły się do walki o wolność i godność narodową. Mieszkańcy Radomia, naszego miasta oddalonego o około 100 kilometrów od stolicy, także odegrali ważną rolę w tym okresie naszej historii.
Jadwiga Piekarska ps. „Basia” – urodzona i wychowana w Radomiu, gdzie ukończyła szkołę średnią. W okresie okupacji była łączniczką Komendantów Głównych AK – gen. Stefana Roweckiego „Grota” i gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”. W Powstaniu Warszawskim służyła w Komendzie Głównej AK, przechodząc z gen. „Borem” i Delegatem Rządu RP na Kraj kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia. Zginęła 4 września 1944 r. w czasie bombardowania przez Niemców gmachu PKO przy zbiegu ul. Jasnej i Świętokrzyskiej.
Plutonowy podchorąży Edward Sitarz ps. „Biały” – syn rolników ze wsi Kozinki w gm. Zakrzew, absolwent Państwowych Szkół Przemysłowych w Radomiu, harcerz 7. Radomskiej Drużyny Harcerskiej. Po uzyskaniu matury studiował w Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie. W okresie okupacji był członkiem Organizacji Harcerskiej „Wigry” i oddziału dywersyjnego „Sekda” z siedzibą w Jędrzejowie. W Powstaniu Warszawskim jako żołnierz kompanii szturmowej Batalionu „Wigry”, walczącego na Starym Mieście, brał udział w obronie katedry św. Jana i barykady u zbiegu ulic Miodowej i Senatorskiej. Poległ 18 sierpnia 1944 r. w obronie Pałacu Mostowskich.
Eugeniusz Stasiecki ps. „Piotr Pomian” – urodzony i wychowany w Radomiu, gdzie ukończył szkołę powszechną i Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie, zostając następnie oficerem rezerwy. W czasie nauki w seminarium działał w III Radomskiej Drużynie Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki, a w 1931 r. wchodził w skład delegacji Chorągwi Radomskiej ZHP na Zlot Skautów Słowiańskich w Pradze. Nie mogąc znaleźć w rodzinnym mieście stałej pracy w szkolnictwie, przeniósł się do Częstochowy, gdzie był nauczycielem, kierując też hufcem harcerskim. Wziął udział w walkach Września 1939 r. Zwolniony z pracy przez Niemców, znalazł zatrudnienie jako robotnik w hucie. Jednocześnie organizował lokalne struktury Szarych Szeregów. Gdy okazało się, że jest poszukiwany przez Gestapo, koledzy z konspiracji sprowadzili go do Warszawy. Tam mianowano go szefem Głównej Kwatery Szarych Szeregów, a następnie zastępcą naczelnika tej organizacji. Od wiosny 1944 r. był oficerem oświatowo-wychowawczym Batalionu AK „Zośka”, a w Powstaniu Warszawskim zastępcą dowódcy tegoż Batalionu. Poległ 16 sierpnia 1944 r. dowodząc natarciem na niemieckie pozycje w rejonie ul. Stawki. Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana i odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
Eugeniusz Stasiecki ps. „Piotr Pomian” – urodzony i wychowany w Radomiu, gdzie ukończył szkołę powszechną i Państwowe Seminarium Nauczycielskie Męskie, zostając następnie oficerem rezerwy. W czasie nauki w seminarium działał w III Radomskiej Drużynie Harcerzy im. Tadeusza Kościuszki, a w 1931 r. wchodził w skład delegacji Chorągwi Radomskiej ZHP na Zlot Skautów Słowiańskich w Pradze. Nie mogąc znaleźć w rodzinnym mieście stałej pracy w szkolnictwie, przeniósł się do Częstochowy, gdzie był nauczycielem, kierując też hufcem harcerskim. Wziął udział w walkach Września 1939 r. Zwolniony z pracy przez Niemców, znalazł zatrudnienie jako robotnik w hucie. Jednocześnie organizował lokalne struktury Szarych Szeregów. Gdy okazało się, że jest poszukiwany przez Gestapo, koledzy z konspiracji sprowadzili go do Warszawy. Tam mianowano go szefem Głównej Kwatery Szarych Szeregów, a następnie zastępcą naczelnika tej organizacji. Od wiosny 1944 r. był oficerem oświatowo-wychowawczym Batalionu AK „Zośka”, a w Powstaniu Warszawskim zastępcą dowódcy tegoż Batalionu. Poległ 16 sierpnia 1944 r. dowodząc natarciem na niemieckie pozycje w rejonie ul. Stawki. Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana i odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
Henryk Wąsik – uczeń ślusarski z Radomia, aresztowany w 1941 r. przez Niemców i uwięziony w obozie koncentracyjnym Auschwitz. W 1943 r. udało mu się uciec z obozu i dotrzeć do Warszawy, gdzie ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem Boniecki. Równocześnie działał w konspiracji, będąc pod ps. „Zbyszek” żołnierzem 1. kompanii Batalionu „Bałtyk” Pułku AK „Baszta”. Poległ 25 września 1944 r. w czasie walk powstańczych przy ul. Grażyny na Mokotowie (źródło: Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu).
Ppor. Tadeusz Pietsch ps. „Krzysztof” – prawnik, pracownik radomskiego zarządu miejskiego, w latach 1940-1942 przewodniczący Okręgowego Komitetu Robotniczego Polskiej Partii Socjalistycznej Wolność – Równość – Niepodległość w Radomiu, członek Okręgowej Delegatury Rządu RP na Kraj. Poszukiwany przez Niemców ukrywał się w Warszawie, zostając tam żołnierzem III Obwodu „Waligóra” (Wola) Okręgu Warszawskiego AK. Poległ 8 sierpnia 1944 r. w czasie walk powstańczych na Woli. Dopiero po latach okazało się, że w okresie okupacji uczestniczył w ukrywaniu grupy swych przyjaciół narodowości żydowskiej, ściganych przez Niemców. W 1980 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie nadał mu tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Warto pamiętać, że historia Powstania Warszawskiego i udziału mieszkańców Radomia to tylko część wielkiego mozaiki bohaterstwa i ofiary, która wydarzyła się podczas II wojny światowej. Ponad 200 innych biogramów osób związanych z Radomiem, które brały udział w powstaniach, podziemiu, czy akcjach oporu, równie zasługuje na wspomnienie i szacunek.
To tylko kilka z nich, ale każda historia kryje za sobą ogromne poświęcenie i determinację, by walczyć o wolność Polski. Bohaterowie ci przekraczali granice miast i wsi, aby zmieniać losy swojego kraju, odkładając na bok własne życie i komfort.
Dzisiaj, gdy wspominamy wydarzenia sprzed lat, musimy pamiętać o tym, że nasza historia kształtowana jest przez setki tysięcy anonimowych bohaterów. To dzięki nim Polska przetrwała najtrudniejsze chwile, a ich odwaga i poświęcenie stanowią fundament naszej tożsamości narodowej.
W obliczu zmieniającego się świata, w którym wojny, konflikty i wyzwania wciąż występują, warto pamiętać o tych bohaterach i czerpać z nich inspirację do działania na rzecz pokoju, wolności i sprawiedliwości.
Niech nasza wdzięczność i szacunek wobec powstańców warszawskich z Radomia i wielu innych, którzy walczyli za wolność naszego kraju, zawsze pozostaną żywe. Ich dziedzictwo jest nie tylko naszą przeszłością, ale także fundamentem dla naszej przyszłości.
Niezapomniana jest rola Radomia i innych miast, które wnieśli swoją cegiełkę do wielkiego dzieła odzyskania przez Polskę niepodległości. Dzięki ich poświęceniu i wierności ideałom, możemy dzisiaj żyć w wolnej i suwerennej Polsce.
Dlatego wciąż pamiętajmy o bohaterstwie powstańców warszawskich z Radomia i wszystkich innych, którzy walczyli o wolność naszej ojczyzny. Ich historie stanowią najlepsze dowody, że w najtrudniejszych czasach, jedność i solidarność potrafią przetrwać i przynieść zwycięstwo. Niech ich duch będzie zawsze źródłem naszej dumy i siły, a ich ofiara i poświęcenie niech zawsze pozostaną w naszej pamięci, prowadząc nas ku lepszej przyszłości.
Źródło: Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu / fot. Picryl
