W związku z tegoroczną 79. rocznicą wybuchu Powstania Warszawskiego po raz kolejny zaprezentujemy Państwu kilkanaście krótkich biogramów radomian biorących udział w powstaniu.
Podczas II wojny światowej Polska stała się areną brutalnych walk i okupacji niemieckiej. Jednym z najważniejszych i najbardziej heroicznych momentów w historii Polski było Powstanie Warszawskie w 1944 roku. Choć Warszawa była epicentrum tego powstania, inne miasta również przyczyniły się do walki o wolność i godność narodową. Mieszkańcy Radomia, naszego miasta oddalonego o około 100 kilometrów od stolicy, także odegrali ważną rolę w tym okresie naszej historii.
Pierwszą część Radomian w Powstaniu Warszawskim można odnaleźć TUTAJ.
𝐅𝐫𝐚𝐧𝐜𝐢𝐬𝐳𝐤𝐚 𝐓𝐮𝐬𝐳𝐤𝐨 𝐩𝐬. „𝐇𝐚𝐧𝐤𝐚” – urodziła się w 1926 r. w Kozienicach i tam prawdopodobnie spędziła dzieciństwo oraz młodość. Jej rodzice zmarli w początkach okupacji. Mieszkała w Warszawie, uczestnicząc tam w tajnym nauczaniu i pracując w Zakładach Radiowych Philipsa. Od 1943 r. należała do konspiracji, mając przydział do Batalionu Narodowej Organizacji Wojskowej — Armii Krajowej „Gustaw”.
W Powstaniu wraz z całym batalionem walczyła jako łączniczka w szeregach Zgrupowania „Róg” na Starym Mieście. 11 sierpnia 1944 r. została ciężko ranna podczas przenoszenia meldunku. Według jednych źródeł zmarła tego samego dnia w szpitalu Sióstr Sakramentek na Nowym Świecie, według innych zakończyła życie 13 sierpnia w szpitalu przy ul. Kilińskiego 1. Spoczywa w kwaterze powstańczej Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie.
𝐊𝐚𝐳𝐢𝐦𝐢𝐞𝐫𝐳 𝐖𝐢𝐧𝐤𝐥𝐞𝐫 – radomianin, absolwent „Kochanowskiego”, swe pierwsze próby literackie publikował w radomskich pisemkach szkolnych „Głosy Sztubackie” i „Filareta”. W czasie okupacji, pod pseudonimem „Andrzej Augustowski”, pisał wiersze, opowiadania i recenzje do konspiracyjnego pisma społeczno-literackiego „Sztuka i Naród”.
W Powstaniu Warszawskim walczył na Starym Mieście w Batalionie „Łukasiński”, a po kapitulacji przebywał w obozach jenieckich.
W okresie powojennym napisał teksty do wielu piosenek, które weszły do kanonu polskiej muzyki rozrywkowej, m.in. „Gdy mi ciebie zabraknie” (uznana w roku 1961 r. za najpopularniejszą piosenkę powojenną), „Czerwony autobus”, „Tych lat nie odda nikt” (wielki przebój Ireny Santor), „Pierwszy siwy włos” (wielki przebój Mieczysława Fogga), i „Dozwolone do lat osiemnastu”. Zmarł w 2014 r. w Warszawie.
Jego opowieść o Radomiu i Warszawie możecie przeczytać TUTAJ.
𝐖𝐚𝐜ł𝐚𝐰 𝐉𝐚𝐧𝐚𝐬𝐳𝐞𝐤 𝐩𝐬. „𝐁𝐨𝐥𝐞𝐤” – urodzony i wychowany w Radomiu, gdzie ukończył gimnazjum. W 1920 r. wstąpił ochotniczo do wojska, a następnie poświęcił się karierze oficera zawodowego. We wrześniu 1939 r. walczył w dowództwie saperów sztabu Armii „Pomorze”. Działał w konspiracji, najpierw w Polskiej Organizacji Zbrojnej, a następnie w ZWZ-AK.
W Powstaniu Warszawskim był m.in. dowódcą Zgrupowania „Radosław”, walczącego na Woli i Starym Mieście. Ciężko ranny, został ewakuowany kanałami do Śródmieścia, a następnie na Powiśle. Został zamordowany przez Niemców 27 września 1944 r. wraz z innymi pacjentami powstańczego szpitala przy ul. Drewnianej 6/8. Był odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Pośmiertnie awansowano go do stopnia podpułkownika.
𝐈𝐫𝐞𝐧𝐚 𝐂𝐡𝐨𝐥𝐞𝐰𝐢𝐧́𝐬𝐤𝐚 𝐩𝐬. „𝐔𝐭𝐚” – urodzona w Kaliszu, absolwentka Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie. W okresie międzywojennym pracowała jako nauczycielka wychowania fizycznego w Państwowym Gimnazjum Żeńskim w Radomiu, będąc też komendantką szkolnego hufca Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Od 1939 r. mieszkała w Warszawie, działając w konspiracji.
W Powstaniu Warszawskim była sanitariuszką w Zgrupowaniu „Leśnik”, walczącym na Woli i Starym Mieście. Poległa 28 sierpnia w czasie walk przy ul. Wójtowskiej. Tego samego dnia zginęła jej siostra, Czesława Cholewińska ps. „Wala”, będąca sanitariuszką w tym samym zgrupowaniu.
Warto pamiętać, że historia Powstania Warszawskiego i udziału mieszkańców Radomia to tylko część wielkiego mozaiki bohaterstwa i ofiary, która wydarzyła się podczas II wojny światowej. Ponad 200 innych biogramów osób związanych z Radomiem, które brały udział w powstaniach, podziemiu, czy akcjach oporu, równie zasługuje na wspomnienie i szacunek.
To tylko kilka z nich, ale każda historia kryje za sobą ogromne poświęcenie i determinację, by walczyć o wolność Polski. Bohaterowie ci przekraczali granice miast i wsi, aby zmieniać losy swojego kraju, odkładając na bok własne życie i komfort.
Dzisiaj, gdy wspominamy wydarzenia sprzed lat, musimy pamiętać o tym, że nasza historia kształtowana jest przez setki tysięcy anonimowych bohaterów. To dzięki nim Polska przetrwała najtrudniejsze chwile, a ich odwaga i poświęcenie stanowią fundament naszej tożsamości narodowej.
W obliczu zmieniającego się świata, w którym wojny, konflikty i wyzwania wciąż występują, warto pamiętać o tych bohaterach i czerpać z nich inspirację do działania na rzecz pokoju, wolności i sprawiedliwości.
Niech nasza wdzięczność i szacunek wobec powstańców warszawskich z Radomia i wielu innych, którzy walczyli za wolność naszego kraju, zawsze pozostaną żywe. Ich dziedzictwo jest nie tylko naszą przeszłością, ale także fundamentem dla naszej przyszłości.
Niezapomniana jest rola Radomia i innych miast, które wnieśli swoją cegiełkę do wielkiego dzieła odzyskania przez Polskę niepodległości. Dzięki ich poświęceniu i wierności ideałom, możemy dzisiaj żyć w wolnej i suwerennej Polsce.
Dlatego wciąż pamiętajmy o bohaterstwie powstańców warszawskich z Radomia i wszystkich innych, którzy walczyli o wolność naszej ojczyzny. Ich historie stanowią najlepsze dowody, że w najtrudniejszych czasach, jedność i solidarność potrafią przetrwać i przynieść zwycięstwo. Niech ich duch będzie zawsze źródłem naszej dumy i siły, a ich ofiara i poświęcenie niech zawsze pozostaną w naszej pamięci, prowadząc nas ku lepszej przyszłości.
